جهش های ارزی از آب رفتن شیرین بدهی های دولتی تا انتظارات تورمی

کار و درآمد: یک اقتصاددان در تحلیل ریشه های نوسانات قیمت ارز، با اشاره به نقش دولت ها در ایجاد تورم و گران شدن ارز، تاکید کرد که نگاه به داخل و بهبود روابط بین الملل دو بال اساسی نجات اقتصاد کشورند.

خبرگزاری مهر؛ گروه اقتصاد _ علی فروزان فر؛ در پی جهش و سقوط های متوالی قیمت ارز در هفته های اخیر، فرشاد پرویزیان، اقتصاددان، نایب رییس انجمن اقتصاد ایران و استاد دانشگاه، در ادامه گفت و گو با خبرنگار مهر ضمن اشاره به نقش آفرینی دولت ها در ایجاد تورم، تحلیل جامعی از دلیلهای ساختاری و مدیریتی این تحولات ارائه داد. به باور او، دولت ها، همگی و به اتفاق، در ادوار مختلف و اساساً دولت به ما هو دولت بجای اتخاذ راهکارهای طولانی مدت برای رونق تولید، ساده ترین مسیر را برگزیده اند: ایجاد تورم بوسیله افزایش نقدینگی.
توهم درآمدی در سایه رشد نقدینگی
پرویزیان اعتقاد دارد یکی از دلیلهای علاقه دولت ها به تورم زایی، بی نیازی از افزایش مستقیم نرخ های مالیاتی است. از قضا چنین دولت هایی با اتخاذ این سیاست، در شروع امر محبوب هم خواهد شد و در این شرایط، نه فقط همه کسبه خوشحال اند و با بالا رفتن قیمت ها، عموم مردم نیز از رشد دارایی های خود ذوق زده می شوند که در ظاهر هم هیچ فشاری به بخش خصوصی وارد نمی گردد.
او با «توهم پولی» نامیدن این وضعیت اظهار داشت: بااینکه ادامه دار بودن این روند در بلندمدت، ضربات سنگینی به اقتصاد وارد خواهد نمود اما این توهم موجب رضایت عمومی کوتاه مدت می شود و بسیاری غافل از تبعات دراز مدت آن، خوشحال از این که بطورمثال واحد مسکونی ۵۰ میلیون تومانی شان الان ۱۰۰ میلیون تومان می ارزد بسیاری غافل از تبعات دراز مدت توهم پولی، خوشحال از این که بطورمثال واحد مسکونی ۵۰ میلیون تومانی شان الان ۱۰۰ میلیون تومان می ارزد!
مالیات تورمی؛ بدهی دولت با شیرینی تورمی، چطور آب می رود؟
پرویزیان با طرح مثالی مالیات تورمی را این گونه توضیح داد: فرض کنید دولت ۵ هزار میلیارد تومان بدهکار است حال می خواهد این بدهی به پیمانکاران باشد یا حقوق عقب افتاده کارمندان و معلمان. با تشکیل تورم، در زمان تسویه، از آنجائیکه بدهی های دولت ریالی هستند و مقدار ریالی آن با تورم و بالا رفتن نرخ ارز تغییری نخواهد کرد، در عمل ارزش واقعی (ریالی) این بدهی کاسته می شود و دولت با فروش ارز کمتری قادر به پرداخت بدهی هایش می شود.
او با ذکر این مثال اظهار داشت: همانطور که مالیات قسمتی از درآمد افراد را مستقیماً به دولت منتقل می کند، تورم نیز با کاهش ارزش مبلغ پرداختی (بدهی) توسط دولت به طلبکاران و بالعکس پرداخت مبالغ بیشتر توسط مردم برای خرید یک کالا یا خدمت، شکل غیرمستقیم مالیات ستانی توسط دولت می باشد که در ادبیات اقتصادی آنرا مالیات تورمی می نامند.
وی در ادامه با مقایسه انتشار پول (ایجاد نقدینگی) با «حق الضرب» و بیان این که حق الضرب اصطلاحی است که به حق دولتها در ضرب سکه و دریافت هزینه ای بابت آن اشاره دارد توضیح داد: در گذشته، هنگام ضرب سکه، مبلغی بعنوان هزینه تولید سکه دریافت می شد که این حق الضرب در عمل با پرداخت بهای بیشتر از ارزش سکه، به کاهش ارزش واقعی پول و در نهایت تورم منجر می شد.
استاد اقتصاد دانشگاه با اشاره به اینکه امروزه دولت ها بجای ضرب سکه، با انتشار پول به افزایش حجم نقدینگی روی می آورند اظهار داشت: اثر اقتصادی این اقدام مشابه حق الضرب است که در نهایت به «مالیات تورمی» منجر می شود.
پرویزیان اضافه کرد: به بیانی دیگر، زمانی که دولت نتواند مالیات بیشتری از بخش های اقتصادی دریافت کند، با افزایش نقدینگی، ارزش پول ملی را می کاهد زمانی که دولت نتواند مالیات بیشتری از بخش های اقتصادی دریافت کند، با افزایش نقدینگی، ارزش پول ملی را می کاهد که در حقیقت به معنای کاهش قدرت خرید مردم و انتقال غیرمستقیم قسمتی از دارایی های آنها به دولت می باشد. ازاین رو، افزایش نقدینگی برای دولت ها چاره ای ساده و کم هزینه به حساب می آید، چونکه بدون نیاز به اصلاح نظام مالیاتی یا ایجاد فشار مستقیم بر کسب و کارها، منابع جدیدی را به بودجه دولت تزریق می کند.
چرا دولت ها به سوی تولید واقعی نمی روند؟
به گفته نایب رییس انجمن اقتصاد ایران، مسیر دشوار افزایش تولید واقعی، نیازمند «برنامه ریزی و نگاه بلندمدت»، «تقویت تولید دانش بنیان آن هم نه با شعارزدگی»، «تقویت بخش عرضه اقتصاد مبتنی بر توان داخلی با نگاه به بازارهای جهانی» و «سرمایه گذاری در زیرساخت هاست».
این اقتصاددان ضمن اشاره به این که دولتها بجای تمرکز صرف بر منافع کوتاه مدت یا در نهایت برنامه های چهارساله آن هم فقط برای بقای سیاسی و گزارش لیست دستاوردها برای دوره بعدی انتخابات، تصریح کرد: دولت ها باید نگاه راهبردی به توسعه اقتصادی داشته و منافع طولانی مدت بخش تولید را در اولویت قرار دهند، اما از آنجائیکه دستاوردهای چنین نگاهی در افق حداقل ۱۰ تا ۱۵ ساله نمایان می شود، جملگی دولت ها از آن گریزان اند.
پرویزیان خاطرنشان کرد: دولت ها ترجیح می دهند سیاست هایی را اجرا کنند که در نهایت در ۴ سال به ثمر برسد و قابل ارائه در دوره بعدی انتخابات باشد. هیچ کدام حاضر نیستند بار دشواری هایی را به دوش بکشند که مقرر است میوه اش را دولت بعدی بچیند هیچ دولتی حاضر نیست بار دشواری هایی را به دوش بکشد که مقرر است میوه اش را دولت بعدی بچیند.
او در ادامه اظهار داشت: نگاههای کوتاه مدت، عامه پسندانه و شعارزده که در سایه دستاوردسازی هیزم تنور انتخابات در هر دوره است، نه فقط به رشد پایدار تولید منجر نمی گردد، بلکه با تشکیل بی ثباتی در سیاستگذاری های کلان، فرصت های توسعه اقتصادی را از بین می برد. در نتیجه ثبات و پیشرفت واقعی در گرو تدوین استراتژی های طولانی مدت است، نه تصمیم گیری های مقطعی با انگیزه های سیاسی مذکور.
استاد اقتصاد دانشگاه با اشاره به اینکه متاسفانه ردی از نگرش و اقدام دراز مدت در هیچیک از دولت ها سراغ ندارم، اضافه کرد: وقتی در کل نظام حکمرانی کشور می گردیم، هیچکس را بجز مقام معظم رهبری، پیدا نمی نماییم که با نگاهی بلند مدت، پیوسته حامی تولید ملی بوده و با ارج نهادن به تلاشهای بخش خصوصی واقعی، همیشه در اندیشه پشتیبانی از تولید داخلی باشد.
پرویزیان با تاکید بر این که تنها فردی که همیشه به منافع طولانی مدت اقتصادی ایران می اندیشد و بر پشتیبانی از تولید ملی اصرار می ورزد، مقام معظم رهبری است، اظهار داشت: ایشان با نگاه طولانی مدت سخن می گویند و بیانیه گام دوم انقلاب هم ناظر به چهل سال آینده است که به روشنی نشان داده است نگاه شخصی، برای ایشان مطرح نیست.
وی گفت اگر روزی همه مسئولان با همین نگاه کار کنند، می توان امیدوار بود تا طی ۲۰ سال آینده به نتایج موردنظر رسید. اما متاسفانه، در عمل، همیشه دولت ها از این مسیر عدول کرده اند و اهداف کوتاه مدت یا منافع جناحی و سیاسی را جایگزین برنامه ریزی های بنیادین کرده اند.
تاراج منابع عمومی به بهانه خصوصی سازی
پرویزیان با نقد روند خصوصی سازی در کشور اضافه کرد: بااینکه مقام معظم رهبری مکرراً بر خصوصی سازی بنگاه های اقتصادی تاکید داشته اند، اما متاسفانه در عمل آن چه توسط دولت ها اجرا شد، عموماً یا خصولتی سازی و توزیع منابع میان حلقه بسته نزدیکان بوده است یا به طور ناکارآمد برای حفظ جایگاه مدیریت دولتی به صورت سهام عدالت صورت گرفته یا واگذاری زمینهای دولتی با قیمت پایین به نورچشمی ها و مواردی بصورت واگذاری به افراد فاقد صلاحیت حرفه ای لازم.
آش اقتصاد ملی با سبزی خارجی ها!
پرویزیان با بیانی طنزآمیز اظهار داشت: اقتصاد ما نیاز به آش و آبگوشت دارد. این که این آش، شله مشهدی پر گوشت باشد یا آش رشته و اشکنه، زیاد فرقی ندارد؛ نکته مهم این است که هم باید بلد باشیم این آش را به چه صورت درست نماییم و هم مواد اولیه موردنیاز برای تهیه آنرا داشته باشیم. اگر برای دستور پخت یا احیاناً برای مواد اولیه همیشه محتاج دیگران (خارج) باشیم، آنها هرگاه اراده کنند و خوشایندشان نباشد، آنها حتی سبزی آش مان را هم به ما نمی دهند!
وی در ادامه با تشبیه اقتصاد به درخت گردو اظهار داشت: رشد اقتصادی در گرو تولید ملی و همچون به بار نشستن یک درخت گردو است، که به صرف زمان و مراقبت فراوان نیاز دارد و نمی توان با فشار یک دکمه، آنرا یک شبه به ثمر نشاند رشد اقتصادی در گرو تولید ملی و همچون به بار نشستن یک درخت گردو است، که به صرف زمان و مراقبت فراوان نیاز دارد و نمی توان با فشار یک دکمه، آنرا یک شبه به ثمر نشاند.
به گفته این استاد اقتصاد دانشگاه، راهکار غائی اقتصاد ایران، تولید ملی واقعی است؛ اما تولید ملی نیازمند ابزارهایی چون سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی به دولت است؛ مسائلی که در اثر سوءمدیریت های دولت های مختلف لطمه دیده اند.
آیا نوسانات ارزی به بحران بی اعتمادی دامن می زند؟
پرویزیان در ادامه با بررسی تأثیر نوسانات ارزی بر فضای اقتصادی کشور، و بیان این که تمامی موارد مطرح شده، از بی اعتمادی های موجود تا نوسانات شدید و ناگهانی نرخ ارز، سبب تشدید نارضایتی ها و کاهش بیشتر اعتماد عمومی می شود، ضمن اشاره به مفهوم انتظارات تورمی اظهار داشت: ذکر این نکته ضروریست که انتظارات تورمی همیشه یک سویه و صعودی نیست. این انتظارات می تواند هم به سوی افزایش نرخها تحریک شود و گاهی هم در راستای معکوس عمل کند. به بیانی دیگر، همان گونه که عوامل مختلف می توانند سبب افزایش انتظارات تورمی شوند، انتشار اخبار مثبت و بهبود شرایط اقتصادی نیز می تواند این انتظارات را تعدیل کرده و به کاهش نرخها منجر شود.
وی در توضیح این مکانیسم اظهار داشت: با انتشار اخبار مثبت بر اساس بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش نرخ ارز، تمایل به خرید ارز در بازار کاسته شده و این امر به نوبه خود سبب کاهش نرخها می شود. در چنین شرایطی، شاهد انتقال نقدینگی به بازار سرمایه و رونق بورس خواهیم بود.
راه فرار از نوسانات ارزی: مدیریت انتظارات تورمی با پرهیز از شرطی کردن اقتصاد
نایب رییس انجمن اقتصاد ایران گفتگوی خود با خبرنگار مهر را درباره ی انتظارات تورمی و شرطی کردن اقتصاد اینطور ادامه داد که: با انتشار اخبار مثبت بر اساس کاهش تنش های بین المللی و عدم احتمال وقوع جنگ، امیدواری در جامعه تقویت می شود. در چنین شرایطی، انتظارات عمومی به سوی بهبود وضعیت اقتصادی سوق پیدا می کند. این تصور که روابط بین المللی درحال گسترش است و اقتصاد روند مثبتی خواهد داشت، سبب افزایش عرضه دلار در بازار شده و تقاضا برای آن کاسته می شود. در نتیجه، نه فقط تمایل برای خرید دلار با قیمت های بالا (مثلاً ۱۰۰ هزار تومان) از بین می رود، بلکه همانطور که شاهد بودیم قیمت ارز حتی تا محدوده ۸۰ هزار تومان نیز کاهش پیدا کرد که ادامه آن می تواند در کوتاه مدت قیمت را پایین تر هم بیاورد.
پرویزیان ضمن اشاره به این که همزمان، با پایین آمدن قیمت ها، حجم معاملات صوری در بازار نیز بطور محسوسی کاسته می شود با بیانی طنز نسبت به شرطی کردن اقتصاد گفت بطورمثال همین فردا امکان دارد با واکنش عده ای بر اساس این که آقای ویتکاف هنگام حرف زدن درباره ی روند مذاکرات گوشه لبش را کج کرده بود سبب افزایش نرخها شوند.
او در ادامه ضمن انتقاد از گره زدن همه اقتصاد به مذاکرات، نسبت به شرطی شدن اقتصاد هشدار داد: در چنین سطحی از انتظارات تورمی کافی است کوچک ترین نشانه ای از تشدید تنش ها ظاهر شود، مانند یک اظهارنظر غیررسمی یا حتی یک شایعه بی اساس، به سرعت انتظارات منفی بازارها را تحت تأثیر قرار داده و بطورمثال امکان دارد حتی نرخ دلار در مدت کوتاهی باردیگر به قیمت های قبلی و حتی تا مرز ۱۲۰ هزار تومان و بیشتر نیز افزایش یابد.
بازار، معیار واقعی اقتصاد است؛ نه تحلیل های سفارشی
پرویزیان با انتقاد از برخی دیدگاه ها درباره ی قیمت ارز تاکید کرد: وقتی می گوئیم نرخ ارز، منظور همان نرخی است که در بازار شکل می گیرد؛ نه عددی که عده ای بصورت دستوری اعلام می کنند. هر کس بگوید نرخ بازار را قبول ندارد، در حقیقت اصل بازار و علم اقتصاد را انکار کرده است هر کس بگوید نرخ بازار را قبول ندارد، در حقیقت اصل بازار و علم اقتصاد را انکار کرده است.
وی اضافه کرد: عیبی ندارد که بانک مرکزی بگوید نرخ ها واقعی نیست، اما اگر این ادعا درست است، باید با عمل به وظایف خود، در بازار مداخله کند و بوسیله تنظیم عرضه و تقاضا، نرخ بازار را اصلاح نماید. اگر قیمت بیش از اندازه پایین آمده، باید با خرید و هدایت تقاضا آنرا به سوی بالا ببرد و اگر بیش از حد رشد کرده، با تقویت سمت عرضه، نرخها را تعدیل کند. اگر نمی تواند این کار را انجام دهد، باید از ادعای خود عقب نشینی کند.
او با انتقاد از عملکرد بانک مرکزی بعنوان نهاد متولی مدیریت بازار ارز و بنا بر ادعاهای ریاست این بانک بر اساس این که قیمت گذاران نرخ در بازار آزاد یکسری کانال تلگرامی هستند، اظهار داشت: چگونه امکان دارد بانک مرکزی اجازه دهد انتشار یک خبر در کانال های تلگرامی یا رسانه های غیررسمی، یا به قولی دیگر قیمت گذارانی که در خارج از کشور فعالیت می نمایند، بازار ارزی کشور را گرفتار تلاطم کنند؟ اگر هم چنین است، این پرسش جدی برای ما مطرح است که مسئولان این نهاد دقیقاً چه اقداماتی برای کنترل بازار انجام داده اند؟ آیا توانایی موردنیاز برای مدیریت این شرایط را ندارند؟
پرویزیان در ادامه اظهار داشت: بدون شک ادامه چنین وضعیتی و در نتیجه تکرار این موضع گیری ها توسط ریاست بانک مرکزی، به مرور اظهارنظرهای رسمی این نهاد فاقد اعتبار خواهد شد و بانک مرکزی جایگاه خودرا از دست خواهد داد.
واقعیت اقتصادی، نرخ بازار یا نرخ دستوری؟
این تحلیل گر اقتصادی خاطرنشان کرد: نرخ برابری قدرت خرید که منتج از واقعیات اقتصادی می باشد را نباید با نرخ بازار اشتباه گرفت. نرخ برابری قدرت خرید با مقایسه سطح نرخها در کشورها و با عنایت به شاخص هایی مانند تورم و بهای مصرف کننده به دست می آید. برای نمونه، اگر در ایران گوشت کیلویی ۹۰ هزار تومان و در آمریکا یک دلار باشد، بطور ساده می گویند یک دلار برابر با ۹۰ هزار تومان است، البته این ماجرا همیشه به همین سادگی نیست.
وی افزود: لزوماً همیشه قیمت بازار فقط از واقعیات اقتصادی موجود اثر نمی پذیرد و عوامل دیگری مثل انتظارات تورمی یا رکودی نیز در قیمت ارز تأثیر دارد همیشه قیمت بازار فقط از واقعیات اقتصادی موجود اثر نمی پذیرد و عوامل دیگری مثل انتظارات تورمی یا رکودی نیز در قیمت ارز تأثیر دارد. بر همین مبنا امکان دارد در مقطعی، با بالا رفتن انتظارات تورمی، نرخها نیز افزایش یابد یا برعکس، انتظارات رکودی شکل بگیرد و نرخ کاهش پیدا کند.
طلا، پناهگاه دارایی در ایام ناامن در تمام دنیا
این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه کمتر کسی تمایل دارد پول ملی کشوری که در معرض تهدید است را نگهداری کند تاکید کرد که در سراسر دنیا و در طول تاریخ، دارایی هایی مانند طلا همیشه بعنوان پناهگاه امن سرمایه گذاری در وضعیت ناامنی شناخته شده اند به همین دلیل وقتی احساس ناامنی یا بوی جنگ به مشام برسد، دارایی هایی که به سادگی قابل انتقال اند، مانند طلا و ارزهای معتبر، با اقبال مواجه می شوند و این رفتار مختص ایران نیست و در تمام جهان مشاهده می شود.
او در ادامه توضیح داد: برخلاف اموال غیرمنقول مانند ملک یا خودرو یا کارخانه و خط تولید و … که امکان جابجایی آنها وجود ندارد، طلا بعنوان یک دارایی با ارزشی بین المللی شناخته می شود که در هر نقطه از جهان قابل تبدیل به پول است. این فلز گرانبها به سبب خاصیت های منحصر به فردی همچون قابلیت حمل آسان، سهولت مبادله و حفظ ارزش در بلندمدت، در مواقع بحران مورد اقبال سرمایه گذاران قرار می گیرد و طبیعی است که مردم در چنین شرایطی سرمایه های خودرا به این نوع از دارایی تبدیل کنند.
پرویزیان در تکمیل این مورد اضافه کرد: قاعده کلی در بازارهای جهانی، نه فقط در ایران، نشان داده است که در وضعیت ناامنی و جنگ ارزش دارایی های منقول افزایش پیدا کرده و در دوران صلح، سرمایه گذاری در دارایی های غیرمنقول و تولیدی رونق می گیرد قاعده کلی در بازارهای جهانی، نه فقط در ایران، نشان داده است که در وضعیت ناامنی و جنگ ارزش دارایی های منقول افزایش پیدا کرده و در دوران صلح، سرمایه گذاری در دارایی های غیرمنقول و تولیدی رونق می گیرد. در حقیقت، هیچ سرمایه گذاری در وضعیت جنگی مبادرت به راه اندازی کارخانه و سرمایه گذاری برای تولید نمی کند، بلکه ترجیح می دهد دارایی خودرا به صورت طلا یا ارزهای معتبر حفظ کند.
احساس امنیت، کلید بازگشت ارزهای صادراتی
او در ادامه ضمن اشاره به وضعیت فعلی و یک سال قبل در کشور اظهار داشت: تا چند هفته پیش، رسانه ها مدام از احتمال جنگ و آمدن B2 و B52 حرف می زدند و فضا را ملتهب می کردند. ولی اکنون که فضا آرام تر شده، مردم احساس می کنند خبری از جنگ نیست و در نتیجه نرخ ها هم درحال کاهش است.
پرویزیان با اشاره به اینکه تغییرات فعلی قیمت ارز تنها ناشی از تغییر انتظارات تورمی است اظهار داشت: این کاهش هیچ ارتباطی به واقعیات فعلی اقتصادی ما همچون توان تولید، حجم نقدینگی، ناترازی های موجود و سایر متغیرهای مختلف اقتصادی در کشور ندارد.
این تحلیلگر اقتصادی ضمن اشاره به رفتار سرمایه گذاران ایرانی و نقش آنها در ایجاد نرخ ارز، توضیح داد: شرکت های ایرانی که دارای دلارهای خارج از کشور هستند، در وضعیت ناامنی ترجیح می دهند دارایی خودرا به کشور بازنگردانند. اما بمحض بهبود شرایط و ایجاد اطمینان از ثبات سیاسی و اقتصادی، زمانی که صادرکننده ایرانی حس کند دیگر خطری کشور را تهدید نمی کند، دلارهایش را به کشور بازمی گرداند. بازگشت باردیگر سرمایه ها به کشور و افزایش حجم ارز در سمت عرضه، نرخها را می کاهد. این چرخه بطورکامل طبیعی و قابل پیشبینی است و این روند در همه جای دنیا صادق است.
مذاکره تنها یک متغیر در معادلات اقتصادی است
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: متاسفانه برخی بصورت ابزاری و بسته به منافعشان از نوسانات ارزی و اصل مذاکرات بهره برداری سیاسی می کنند. یک عده با کاهش مقطعی نرخ دلار، صلح و مذاکره با هر شکل و به هر قیمتی را توجیه می کنند و عده ای دیگر تجربه های پیشین را بهانه می کنند و با توسل جستن به ادامه دار نبودن کاهش نرخها به سطوح مطلوب تر و حتی جهش نرخها ناشی از بد عهدی ها می گویند که مذاکره در هیچ صورتی و به هیچ شکلی، هیچ گونه فایده ای ندارد. اما نباید فراموش کرد که مذاکره تنها یکی از متغیرهای اقتصادی می باشد و بنابر اظهار نظر مقام معظم رهبری به گفتگوها نه باید خیلی خوش بین و نه خیلی بدبین باشیم.
پرویزیان در ادامه خاطرنشان کرد: واقعیات اقتصادی ما ناشی از سو عملکرد دولت ها در تمام دوران ها، مثل «کسری بودجه مستمر و روز افزون»، «بحران صندوق های بازنشستگی»، «ناترازی نظام بانکی» و «بسیاری موارد دیگر» با مذاکره قابل حل نیست واقعیات اقتصادی ما ناشی از سو عملکرد دولت ها در تمام دوران ها، مثل «کسری بودجه مستمر و روز افزون»، «بحران صندوق های بازنشستگی»، «ناترازی نظام بانکی» و «بسیاری موارد دیگر» با مذاکره قابل حل نیست. حتی اگر همین امروز روابط بین المللی ما بطور کامل عادی شود، حل مشکلات اقتصادی چند سال زمان نیاز دارد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: کارشناسان اقتصادی با تاکید بر پیچیدگی های سیستم بانکی کشور هشدار می دهند که حل بحران های فعلی این نظام، نیازمند زمان قابل توجهی است و بگفته تحلیل گران، حتی با گرفتن تصمیمات فوری و اصلاحات ساختاری، حداقل به بازه زمانی ۵ تا ۷ سال نیاز است تا شاهد ثبات و سلامت در سیستم بانکی کشور باشیم.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: بحران سیستم بانکی کشور همچون مسائلی نیست که بتوان در کوتاه مدت آنرا حل کرد. این مشکلات ریشه دار بوده و نیازمند برنامه ریزی بلندمدت، اصلاحات ساختاری و اجرای دقیق سیاستهای اصلاحی است.
صندوق های بازنشستگی؛ بار اضافه دیگری بر دوش دولت
پرویزیان در بخش دیگری از صحبت های خود به مساله صندوق های بازنشستگی اشاره نمود و برای تأکید بر وضعیت بحرانی این صندوق ها، آنها را «صندوق های ورشکستگی» نامید و اظهار داشت: دولت هم اکنون به همه بازنشستگان حقوق می دهد، در حالیکه این افراد باید از محل سرمایه گذاری های صندوق های بازنشستگی حقوق خودرا دریافت نمایند. اما به سبب سال ها سو مدیریت، منابع این صندوق ها که از محل ذخیره بازنشستگی ۳۰ سال خدمت کارکنان تامین شده بود، از بین رفته است و جبران آن توسط دولت، یکی دیگر از ریشه های اصلی کسری بودجه در کشور است.
او با طرح این مورد که بالاخره باید مشخص شود چه افرادی این منابع را از بین برده اند، اضافه کرد: این مورد نیاز به گزارش های تحقیقی مستقل دارد، اما درحال حاضر آن چه واضح است، این که بدون اصلاح ساختار اقتصادی و شفاف سازی، حتی با موفقیت های سیاسی، مشکلات اقتصادی پابرجا خواهند ماند.
نوسانات ارزی؛ حاصل سوءمدیریت و ضعف در کنترل انتظارات تورمی
فرشاد پرویزیان، ضمن اشاره به جهش و سقوط اخیر نرخ ارز، ریشه این نوسانات را نه فقط در عوامل بیرونی، بلکه در ضعف آشکار نهادهای تصمیم گیر و تصمیم ساز اقتصادی در مدیریت افکار عمومی و انتظارات تورمی دانست.
به گفته پرویزیان، وضعیت فعلی اقتصاد ایران نه فقط محصول تحریم ها، بلکه ناشی از ناتوانی برخی مدیران اقتصادی در تحلیل شرایط و انتقال مناسب سیگنال ها به جامعه نیز هست.
نگاه به داخل و بهبود روابط بین الملل دو بال اساسی نجات اقتصاد کشور
این تحلیلگر مشکلات اقتصادی در ادامه اظهار داشت: حل چالش های فعلی کشور نیازمند اتخاذ نگاهی جامع و چندبعدی است. در وضعیت فعلی، برخی مخالفان مذاکرات بین المللی، بدون توجه به نتایج تحریم ها و مشکلات ساختاری داخلی که تحت تأثیر این تحریم ها تشدید شده اند، تمام ناکامی ها را به عدم تأثیرگذاری مذاکرات نسبت می دهند. این گروه استدلال می کنند که تجربه مذاکرات گذشته با آمریکا نه فقط به حل مشکلات منجر نشده، بلکه به وخامت اوضاع نیز انجامیده است.
نایب رییس انجمن اقتصاد ایران ضمن اشاره به پیچیدگی شرایط موجود تصریح کرد: بااینکه توجه به ظرفیتهای داخلی و تقویت بنیه اقتصادی کشور از اهمیت بالایی برخوردار است، اما متاسفانه این مورد در بعضی موارد به ابزاری جناحی تبدیل گشته و برای توجیه قطع ارتباط با جامعه بین المللی مورد سوءاستفاده قرار می گیرد.
او با انتقاد از دید های سیاسی کاری هر دو طیف موافق و مخالف نسبت به مذاکره، تاکید کرد که هم «نگاه به داخل» و هم «بهبود روابط بین الملل» دو بال اساسی نجات اقتصاد کشورند هم «نگاه به داخل» و هم «بهبود روابط بین الملل» دو بال اساسی نجات اقتصاد کشورند.
این اقتصاددان در ادامه اظهار داشت: راه حل واقع بینانه برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور، تلفیقی از دو اقدام اساسی است. از یک سو تقویت زیرساخت های داخلی و اجرای اصلاحات اقتصادی ضروری، و از طرفی گسترش روابط بین المللی و حضور فعال در حوزه تجارت جهانی. این دو رویکرد مکمل یکدیگر بوده و هر دو برای خروج از شرایط فعلی ضروری هستند.
استفاده ابزاری مخالفان مذاکره از نظرات و دغدغه های اقتصادی مقام معظم رهبری
پرویزیان اعتقاد دارد برخی جریان ها با استفاده ابزاری از آموزه های مقام معظم رهبری (مسائلی همچون اقتصاد مقاومتی و تولید ملی)، هرگونه مذاکره را از پیش شکست خورده می دانند و بعدها نوسانات ارزی را نیز دلیلی بر ناکارآمدی مذاکرات قلمداد می کنند.
از نگاه این استاد اقتصاد دانشگاه، چنین تحلیل هایی نه فقط ساده سازی افراطی مسایل پیچیده اقتصادی و سیاسی است، بلکه در عمل هم به ضرر منافع ملی تمام می شود.
وی با بیان این مطالب، در ادامه اضافه کرد: از جانب دیگر مذاکره کنندگان با گره زدن افراطی اقتصاد به مذاکره و این که اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، دلار از هشتاد ۹۰ هزار تومان باردیگر به بالای ۱۰۶ هزار تومان می رسد بدون توجه به سایر مشکلات اقتصادی کشور و نادیده گرفتن انتظارات تورمی گران شدن باردیگر دلار را تماماً ناشی از ادامه نیافتن توافق و مذاکره قلمداد کرده حال آنکه گروه مخالف اگر هم توافقی حاصل شود ولی نتیجه ملموسی نداشته باشد، می گویند دیدید مذاکره فایده ای نداشت؟ این در حالیست که در کنار نتیجه مذاکره باید به واقعیات اقتصادی کشور هم توجه ویژه داشت و آنرا در محاسبات و اظهار نظرات منظور کرد.
مذاکره با دشمن، در قالب مصلحت
وی در ادامه با استناد به بیانات گذشته مقام معظم رهبری که فرموده اند: «دشمنان خیال می کنند که تحریم کردند و ایران وادار به مذاکره شد. نه! ما قبلاً هم اعلام نموده ایم در موضوعات خاص که مصلحت بدانیم با این شیطان برای رفع شرش مذاکره می نماییم.» تصریح کرد که مذاکرات اخیر نیز در همین چارچوب صورت گرفته و ما الان هم داریم با این شیطان مذاکره می نماییم تا ببینیم چه می گوید.
پرویزیان در واکنش به برخی اظهارنظرهای محدود در مجلس اظهار داشت: نباید با عجله قضاوت کرد که این اظهارات الزاماً برخلاف نظر رهبری است. مخالفت، اگر هوشمندانه و حساب شده باشد، حتی می تواند به تقویت موضع مذاکره کنندگان کمک نماید.
نظریه بازی؛ مذاکره هوشمندانه با نمایش مخالفت
پرویزیان با طرح «نظریه بازی» بعنوان چارچوبی برای تحلیل رفتار سیاسی در وضعیت مذاکره، اظهار داشت: باید صدای مخالفت هم در داخل وجود داشته باشد تا مذاکره کننده بتواند با دست پُر در مقابل طرف خارجی بنشیند. باید بگوید من نمی توانم امتیاز زیادی بدهم چون در کشورم گروهی هستند که با اصل مذاکره مخالف اند.
او اضافه کرد: داشتن چندصدایی در داخل کشور نه فقط ضعف نیست، بلکه در میدان دیپلماسی امتیاز بحساب می آید. مهم این است که این مخالفت ها هوشمندانه و سیاستمدارانه بیان شود نه احساسی و شعاری.
ضعف در بیان؛ ریشه تشدید انتظارات تورمی
وی با انتقاد از نحوه اظهار نظر برخی مخالفان، اظهار داشت: متاسفانه عده ای بلد نیستند مخالفت خودرا سیاستمدارانه بیان کنند و برای پوشاندن این ضعف، از دین، پیامبر و حتی رهبری مایه می گذارند. نتیجه این رفتار، ناتوانی در مدیریت افکار عمومی و در نتیجه ناتوانی در مدیریت انتظارات تورمی است.
پرویزیان در ادامه اظهار داشت: این گونه است که در ریشه یابی مسایل اقتصادی، یا انتظارات تورمی نادیده گرفته می شود یا سیاست گذاران در مدیریت آن ناتوان عمل کرده اند تا جایی که به نظر می آید کنترل این انتظارات به یکی از چالش های اساسی اقتصاد تبدیل گشته است.
او با تکیه بر اهمیت مدیریت افکار عمومی در اقتصاد، هشدار داد: وقتی مردم اظهار نظرهای شعاری، احساسی و غیرفنی می شنوند، رفتارهای عجیب وغریبی از خود نشان می دهند و تصمیمات اقتصادی شان بر پایه تحلیل های غلط شکل می گیرد. همین است که دلار یک روز ۱۰۰ هزار تومان می شود و روز دیگر ۸۰ هزار تومان. اظهارنظرهای شفاف و غیرسیاسی، کلید مدیریت انتظارات تورمی است
نایب رییس انجمن اقتصاد ایران در ادامه تاکید کرد یکی از مؤثرترین راهکارهای کنترل انتظارات تورمی، بیان صریح و غیرتنش زای نظرات کارشناسی است.
به گفته او، این شیوه از اظهارنظر که مبتنی بر واقعیت های اقتصادی و دور از جهت گیری های سیاسی است، می تواند تأثیر قابل توجهی در پیشگیری از تصمیمات هیجانی مردم داشته باشد. بررسی ها نشان داده است زمانی که جامعه با تحلیل های غیرسیاسی و شفاف مواجه می شود، کمتر به سوی واکنش های غیرمنطقی و تصمیمات نامتعارف کشیده می شود. این در حالیست که برخی رفتارهای اقتصادی غیرمنطقی از طرف مردم، ناشی از عدم دریافت اطلاعات درست و بی طرفانه ارزیابی می شود.
این اقتصاددان خواهان افزایش گفت وگوهای کارشناسی و دوری از فضای سیاسی در تحلیل های اقتصادی شد تا از این طریق، انتظارات تورمی به صورت مؤثرتری مدیریت شود.
بازی دیپلماتیک با بازیکنان حرفه ای: مدیریت فضای سیاسی کشور نیازمند بازبینی است
پرویزیان ضمن اشاره به تأثیر ادبیات سیاسی بر نوسانات بازار، هشدار داد که شیوه فعلی مدیریت فضای سیاسی می تواند به بی ثباتی اقتصادی دامن بزند.
او در قسمت دیگری از صحبت های خود، نظریه بازیها را مبنای تحلیل قرار داد و تاکید کرد: در مذاکراتی که در عمل به اقتصاد کشور گره خورده است، باید به دنبال حفظ منافع ملی بود، نه این که با دست خالی پای میز بنشینیم و هرچه طرف مقابل گفت، بپذیریم در مذاکرات، باید به دنبال حفظ منافع ملی بود، نه این که با دست خالی پای میز بنشینیم و هرچه طرف مقابل گفت، بپذیریم. در مذاکرات بین المللی باید بگونه ای عمل نماییم که طرف مقابل احساس نکند ما دست بسته و بدون هیچ اهرم فشاری حاضر به پذیرش هر شرطی شده ایم.
وی با رد برچسب زنی های رایج به گروههای مختلف سیاسی اضافه کرد: مسئله این نیست که فلان فرد خائن یا جاسوس است یا بهمان گروه متعصب.
این تحلیلگر اقتصادی اضافه کرد: مسئله این است که در دیپلماسی باید به طرف مقابل نشان دهیم که در داخل کشور، طیف های مختلفی با دیدگاه های متفاوت وجود دارند و بااینکه برخی موافق مذاکره اند اما در مقابل برخی حتی آماده مقاومت شدید هستند. این یک تاکتیک بطورکامل پذیرفته شده در قالب نظریه بازیها برای مذاکرات سیاسی یا اقتصادی می باشد.
نایب رییس انجمن اقتصاد ایران با اشاره به اینکه قسمتی از نوسانات و بی ثباتی ها در قیمت ارز ریشه در مدیریت ناصحیح فضای سیاسی دارد توضیح داد: یکی از اشکالات اصلی بازار ارز «شیوه بیان و مدیریت فضای سیاسی» در کشور است که بجای ایجاد ثبات، منجر به نوسانات شدید بازار شده است. این شیوه نتیجه اش همان قیمت های پرنوسان و انتظارات تورمی افراطی و غیرقابل کنترل بدبینانه یا خوشبینانه است که می بینیم؛ بنابراین امروز دلار ۷۰ هزار تومان است و فردا ۱۱۰ هزار، و پس فردا به ۸۰ هزار تومان باز می گردد.
وی در جواب این پرسش که راهکار چیست، اظهار داشت: این مورد دیگر به حوزه سیاست بازمی گردد و کارشناسان سیاسی باید مشخص کنند که چگونه باید صحبت کرد و فضای کشور را مدیریت نمود.
این اقتصاددان در ادامه تاکید کرد: وقتی مذاکره ای با نتایج اقتصادی مهم انجام می دهید، باید آنرا یک رقابت سیاسی هوشمندانه ببینید و برای این رقابت به مخالفان داخلی نیاز دارید.
نایب رییس انجمن اقتصاد ایران با طرح یک پرسش انتقادی، عملکرد بازیگران سیاسی داخلی را زیر سوال برد و اظهار داشت: مسئله این است که آیا مخالفان و سایر بازیگران فعلی ما توانایی و مهارت موردنیاز برای ایفای نقش خود در این بازی پیچیده را دارند؟ یا کسانیکه امروز در حوزه سیاسی فعال اند، بلدند درست عمل کنند؟
استاد اقتصاد دانشگاه در ادامه اظهار داشت: فضای سیاسی کشور باید بگونه ای تنظیم شود که مذاکره کننده بداند چگونه بازی کند و موافقان و مخالفان هم بدانند که چگونه پاس گل بدهند.
او در خاتمه با بیانی طنز گونه اظهار داشت: مساله این است، افرادی که نقش مخالف را در داخل بازی می کنند، احمدرضا عابدزاده اند و توپ را از دروازه ما بیرون می کشند یا استاد اسدی اند و گل به خودی می زنند؟ مساله این است، افرادی که نقش مخالف را در داخل بازی می کنند، احمدرضا عابدزاده اند و توپ را از دروازه ما بیرون می کشند یا استاد اسدی اند و گل به خودی می زنند؟ البته پاسخ به این سؤال را باید از کارشناسان سیاسی پرسید.
و اما راه نجات؛ واگذاری اقتصاد ایران به بخش خصوصی واقعی
پرویزیان در انتها ضمن اشاره به مشکلات ساختاری اقتصاد ایران، اظهار داشت: واگذاری اقتصاد به بخش خصوصی واقعی، به شرط آنکه به شیوه درست و حساب شده صورت پذیرد به طور قطع مشکلات اقتصادی ما را کمتر خواد کرد. البته اگر خصولتی ها و شرکت های عجیب وغریب اجازه بدهند.

منبع: كار و درآمد

1404/02/02

10:24:01

5.0 / 5

تگهای خبر: اقتصاد , بانك , توسعه , تولید

این پست کار و درآمد مورد قبول شماست؟

(1)

(0)

تازه ترین مطالب مرتبط

نظرات کاربران کار و درآمد در مورد این مطلب

نظر شما در مورد این مطلب

نام:

ایمیل:

نظر:

سوال:

= ۸ بعلاوه ۴